“เพื่อสุขภาพ” ชุมชนสุขภาพ เรื่องราวตรงใจ ตอบโจทย์ทุกช่วงวัย รุ่นไหนก็รัก ♡
PCOS คืออะไร ? ชวนรู้จักหนึ่งในสาเหตุของภาวะมีบุตรยากในผู้หญิงกัน !
สาวๆ คนไหนมักจะมีอาการประจำเดือนมาไม่ปกติ ประจำเดือนมากระปริบกระปรอย ประจำเดือนมาๆ หายๆ กันบ้างไหมคะ ? ร่วมกับมีอาการประเภท มีขนตามร่างกายมากผิดปกติ จนบางครั้งก็ถูกแซวว่าขนเยอะเหมือนผู้ชาย และมีภาวะอ้วน น้ำหนักเกินร่วมด้วย ซึ่งกลุ่มอาการดังกล่าว เป็นสิ่งที่ไม่ควรมองข้ามอย่างยิ่ง เพราะอาจเป็นอาการของภาวะ PCOS ที่มีผลต่อสุขภาพของสาวๆ โดยตรง ในบทความนี้ จะชวนมารู้จักกับภาวะ PCOS กันให้มาขึ้น แล้ว PCOS คืออะไร ? เป็นอันตรายมากน้อยแค่ไหน ไปอ่านกันเลยค่ะ
ชวนรู้จัก PCOS คืออะไร ? อันตรายมากน้อยแค่ไหนกัน !
PCOS หรือ Polycystic Ovarian Syndrome เรียกอีกอย่างว่า ภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบ เป็นความผิดปกติของระบบต่อมไร้ท่อ หรือระบบฮอร์โมนในร่างกาย ทั้งระดับฮอร์โมนเอสโตรเจน โปรเจนเตอโรน แอนโดรเจน และอินซูลินที่อยู่ในภาวะไม่สมดุล ทำให้เกิดซีสต์หรือถุงน้ำในรังไข่เป็นจำนวนหลายใบ และเมื่อถุงน้ำเข้าไปเบียดรังไข่ จึงทำให้รังไข่มีการทำงานผิดปกติ ซึ่งอาจเกิดเพียงข้างเดียวหรือสองข้างก็ได้ และมีการแสดงอาการแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล อย่างไรก็ตาม Polycystic Ovarian Syndrome คือหนึ่งในสาเหตุของภาวะมีบุตรยากในเพศหญิงอีกด้วย และทำให้มีความเสี่ยงที่จะมีภาวะครรภ์เป็นพิษ การคลอดก่อนกำหนด และการเป็นเบาหวานขณะตั้งครรภ์ได้
อาการของ PCOS คืออะไร ? จะรู้ได้อย่างไรว่าเสี่ยงมีภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบ
อาการของ PCOS นั้น จะมีความแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล แต่มักจะมาจาก 2 ปัจจัยหลักคือ ภาวะฮอร์โมนเพศชายสูงและมีภาวะดื้อต่ออินซูลิน ซึ่งจะทำให้เกิดอาการต่างๆ ดังนี้
- ประจำเดือนมาไม่ปกติ เช่น ประจำเดือนไม่มาติดต่อกันหลายเดือน มากกว่า 3 เดือนขึ้นไป ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ ประจำเดือนเว้นช่วงนานมากกว่า 35 วัน ประจำเดือนมามากผิดปกติ หรือมาน้อยผิดปกติ เป็นต้น
- มีขนดก ในบริเวณแขน ขา ตามลำตัว และมีหนวด เนื่องจากมีฮอร์โมนเพศชายสูง
- เนื่องจากมีฮอร์โมนเพศชายสูง ทำให้มีการสร้างไขมันที่ผิวหนังเพิ่มขึ้นด้วย ส่งผลให้หน้ามัน มีผิวมัน เป็นสิวได้ง่าย
- ผมร่วง ศีรษะล้าน เนื่องจากฮอร์โมนผิดปกติ
- มีภาวะอ้วน หรือมีน้ำหนักเกิน เนื่องจากมีภาวะดื้อต่ออินซูลิน กล่าวคือ มีค่าดัชนีมวลกาย BMI มากกว่า 25 และมีรอบเอวเกิน 80 เซนติเมตรขึ้นไป
เกร็ดสุขภาพ : หากมีภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ แล้วไม่รีบทำการรักษา อาจส่งผลให้มีภาวะมีบุตรยาก เนื่องจากภาวะไข่ไม่ตกเรื้อรัง และหากตั้งครรภ์ ก็มีโอกาสที่จะแท้งในช่วง 3 เดือนแรก และยังเสี่ยงต่อครรภ์เป็นพิษ เป็นเบาหวานขณะตั้งครรภ์ รวมถึง ทารกในครรภ์มีการเติบโตช้า ทั้งนี้ ยังมีความเสี่ยงเกี่ยวกับการหนาตัวของเยื่อบุโพรงมดลูกที่ผิดปกติ และอาจทำให้เกิดมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกและมะเร็งเต้านมได้
สาเหตุของการเกิดภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบ หรือ PCOS คืออะไร ?
สาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะ PCOS มีอยู่หลายสาเหตุด้วยกัน ดังนี้
- ฮอร์โมนในร่างกายไม่สมดุล ซึ่งอาจเกิดจากความผิดปกติของรังไข่เอง หรือเกิดจากต่อมฮอร์โมนชนิดต่างๆ ในร่างกาย หรือเกิดความผิดปกติของสมองในส่วนที่มีหน้าที่ควบคุมฮอร์โมน ทำให้มีปริมาณฮอร์โมนต่างๆ ไม่สมดุล โดยเฉพาะการมีฮอร์โมนแอนโดรเจนที่เป็นฮอร์โมนเพศชายมากเกินไป ทำให้มีลักษณะที่มีความเป็นเพศชายสูง เช่น มีขนขึ้นบริเวณหน้าอก หลัง ริมฝีปาก ต้นแขน ต้นขา เป็นสิว ผิวมัน ศีรษะล้าน และมีกล้ามเนื้อเหมือนเพศชาย ซึ่งเป็นหนึ่งในสาเหตุที่ทำให้ไปพบแพทย์มากที่สุด
- มีภาวะอ้วนอยู่เป็นทุนเดิม หนึ่งในสาเหตุของ Polycystic Ovarian Syndrome คือภาวะอ้วนและน้ำหนักเกิน เนื่องจากความอ้วนมีส่วนทำให้ร่างการผลิตฮอร์โมนเอสโตรเจนผิดปกติ โดยเฉพาะการอ้วนลงพุง และฮอร์โมนเอสโตรเจนนั้นผลิตจากไขมัน เมื่อมีไขมันมากเกินไปก็ส่งผลให้การสร้างฮอร์โมนเอสโตรเจนที่ควบคุมการตกไข่ในเพศหญิงมีความผิดปกติขึ้นได้ ทำให้ไข่ตกไม่ปกติ หรือไม่มีการตกไข่ ส่งผลให้ประจำเดือนมาน้อย ประจำเดือนขาดขาย และนำไปสู่ภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบได้
- มีภาวะดื้อต่ออินซูลิน ซึ่งจะมีอาการคล้ายกับโรคเบาหวานชนิดที่ 2 คือ เมื่อร่างกายตอบสนองต่ออินซูลินน้อยลง เป็นเหตุให้น้ำตาลในเลือดสูงขึ้น และทำให้ร่างกายยิ่งต้องผลิตอินซูลินออกมามากขึ้น และเมื่อระดับอินซูลินในร่างกายสูงกว่าปกติ จะทำให้รังไข่ถูกกระตุ้นและผลิตฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนที่เป็นฮอร์โมนเพศชายออกมามากเกินไป ซึ่งจะไปรบกวนกระบวนการตกไข่ เป็นเหตุให้ประจำเดือนมาไม่ปกติ ทั้งนี้ ภาวะดื้ออินซูลินยังเป็นสาเหตุที่ทำให้มีน้ำหนักเพิ่มขึ้นและอาจมีภาวะอ้วนได้ด้วย
- เกิดจากพันธุกรรม หากคนในครอบครัวมีประวัติมีภาวะ PCOS ก็จะมีความเสี่ยงต่อการเป็น PCOS ได้มากกว่าปกติ และในบางครอบครัวที่มารดามีภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบ ลูกสาวก็จะมีภาวพนี้ด้วยเช่นกัน อย่างไรก็ตาม ยังไม่มีการศึกษาที่แน่ชัดว่าภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบคือสิ่งที่สามารถถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้
ภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบ สามารถตรวจได้แบบไหนบ้าง ?
การวินิจฉัยภาวะ PCOS คืออะไรที่สามารถทำได้หลายวิธี หรือแพทย์อาจใช้วิธีการต่างๆ ประกอบกันเพื่อให้วินิจฉัยได้แม่นยำมากขึ้น ดังนี้
- ซักถามประวัติทางการแพทย์ เกี่ยวกับระยะเวลาการมีประจำเดือน รอบเดือนโดยปกติ น้ำหนักตัวที่เปลี่ยนแปลงไป หรืออาการอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง และอาจมีการตรวจร่างกายอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น วัดค่า BMI วัดค่าความดันโลหิต เป็นต้น
- ตรวจภายใน เพื่อตรวจสอบอวัยวะของระบบสืบพันธ์ุอย่างละเอียด เพื่อหาผิดปกติต่างๆ (อ่านเพิ่มเติม ตรวจภายใน ตรวจอะไรบ้าง)
- ตรวจเลือด เพื่อตรวจสอบระดับฮอร์โมนชนิดต่างๆ เพื่อวัดระดับของฮอร์โมนเพศ ระดับน้ำตาลในเลือด ระดับไขมันในเลือด เป็นต้น
- ตรวจโดยการอัลตราซาวด์ช่องท้อง เพื่อดูลักษณะของรังไข่ และความหนาของผนังมดลูก เพื่อดูว่ารังไข่มีขนาดผิดปกติไปหรือไม่ จะได้วินิจฉัยได้อย่างถูกต้อง
วิธีการรักษาภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบ ทำได้อย่างไร ?
การรักษาผู้มีภาวะ PCOS คืออะไรที่ต้องขึ้นอยู่กับอาการของแต่ละบุคคล เช่น รักษาภาวะโรคอ้วนที่เกิดจากการดื้ออินซูลิน หรือรักษาภาวะประจำเดือนมาไม่ปกติ รวมถึงความผิดปกติทางด้านกายภาพอื่นๆ ซึ่งจะมีวิธีหลักๆ ตามนี้
- สำหรับผู้ที่มีน้ำหนักเกิน หรือมีดัชนีมวลกาย BMI มากกว่า 25 และภาวะอ้วนหรือน้ำหนักเกินเป็นสาเหตุหลักของภาวะ PCOS ควรลดน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ โดยการรับประทานอาหารที่เน้นโปรตีน ผักผลไม้เป็นหลัก ลดการกินแป้งขัดขาวและน้ำตาล รวมถึงควรออกกำลังกายเป็นประจำ เพื่อให้น้ำหนักอยู่ในเกณฑ์ปกติ และเมื่อน้ำหนักอยู่ในเกณฑ์ปกติ การทำงานของฮอร์โมนในร่างกายก็จะกลับมาใกล้เคียงปกติ
- รักษาด้วยการรับประทานยา โดยแพทย์จะพิจารณาจ่ายยาเป็นกรณีไป
- สำหรับผู้ที่ประจำเดือนมาไม่ปกติ แพทย์จะแนะนำให้กินยาเม็ดคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนรวม คือ มีทั้งฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรนเป็นส่วนประกอบ หรือยาเม็ดคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนตัวเดียว คือ มีเพียงฮอร์โมนโปรเจสโตเจนเป็นส่วนประกอบ ซึ่งยาจะทำให้ประจำเดือนกลับมาเป็นปกติ และช่วยลดความเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกได้
- สำหรับผู้ที่มีภาวะดื้อต่ออินซูลิน แพทย์อาจใช้ยา Metformin เพื่อลดการสร้างกลูโคสจากตับและเพิ่มความไวของเนื้อเยื่อต่ออินซูลิน ทำให้ระดับอินซูลินลดลง
- ในผู้ที่มีอาการขนดก หรือผมร่วง หัวล้าน แพทย์จะสั่งยาที่มีฤทธิ์ช่วยควบคุมการทำงานของฮอร์โมนแพทย์ชาย เพื่อบรรเทาอาการทางกายภาพที่เกิดขึ้น
เกร็ดสุขภาพ : สำหรับผู้ที่มีภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบ และต้องการมีบุตร อาจต้องทำการปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านการมีบุตรยาก เพื่อทำการรักษาโดยเฉพาะ โดยอาจใช้ยากระตุ้นชักนำให้เกิดการตกไข่ แล้วทำการฉีดเชื้ออสุจิเข้าไป หรือทำเด็กหลอดแก้ว ซึ่งแพทย์จะพิจารณาเป็นกรณีไป อีกวิธีหนึ่งคือ รักษาด้วยการผ่าตัด สำหรับผู้ที่ไม่สามารถทำให้ไข่ตกด้วยยาได้ โดยจะทำการผ่าตัดส่องกล้องทางหน้าท้อง แล้วใช้เครื่องจี้ไฟฟ้าหรือเลเซอร์ตรงบริเวณผิวรังไข่ให้เป็นรูเล็กๆ เรียกว่าวิธี Ovarian Drilling เพื่อเป็นการกระตุ้นให้ไข่ตกนั่นเอง
ภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบ หรือ Polycystic Ovarian Syndrome คือภาวะที่เกิดขึ้นจากความผิดปกติของฮอร์โมนต่างๆ ในร่างกาย ส่งผลให้เกิดถุงน้ำในรังไข่เป็นจำนวนหลายใบ และก่อให้เกิดอาการอื่นๆ ตามมาอีกมากมาย ทั้งประจำเดือนมาไม่ปกติ มีภาวะน้ำหนักเกิน และมีอาการทางกายภาพอื่นๆ ร่วมด้วย และใครที่พบว่าตัวเองมีอาการดังกล่าว ควรรีบไปพบแพทย์ให้เร็วที่สุด เพราะถ้าปล่อยไว้ไม่รักษาให้ถูกจุด อาจนำไปสู่ภาวะมีบุตรยากในอนาคต และทำให้เสี่ยงต่อการเป็นมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกเนื่องจากประจำเดือนมาไม่ปกติ และอาจมีภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ จากภาวะน้ำหนักเกินได้ เช่น ความดันโลหิตสูง เป็นเบาหวาน เป็นโรคตับอักเสบเพราะมีไขมันสะสมในตับ มีภาวะหยุดหายใจขณะหลับ สาเหตุที่มาจากโรคอ้วน รวมถึง ส่งผลในด้านอารมณ์ อาจทำให้เป็นโรควิตกกังวล และโรคซึมเศร้าได้ด้วย ซึ่งส่งผลเสียต่อทั้งทางสุขภาพกายและสุขภาพใจ ใครที่มีอาการเข้าข่ายเป็นภาวะ PCOS ก็ควรจะไปพบแพทย์ เพื่อทำการวินิจจัย และรักษาได้โดยเร็วนะคะ
อ้างอิงข้อมูลบางส่วนจาก : bumrungrad.com, mayoclinic.org, bangkokhospital.com, hopkinsmedicine.org
Featured Image Credit : vecteezy.com/irina_fuoco
ติดตามเราได้ที่ … เฟสบุ๊ค : เกร็ดสุขภาพ
