“เพื่อสุขภาพ” ชุมชนสุขภาพ เรื่องราวตรงใจ ตอบโจทย์ทุกช่วงวัย รุ่นไหนก็รัก ♡
ลูกสำรอง คือ อะไร ? มีประโยชน์แค่ไหนกับสุขภาพเรา !
ลูกสำรอง คือ ผลของพืชที่มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Scaphium affine หรือ Sterculia lychnophora มีถิ่นกำเนิดในประเทศเมียนมาร์ กัมพูชา ลาว เวียดนาม ไทย คาบสมุทรมาเลเซีย สุมาตรา และบอร์เนียว ตามศาสตร์การแพทย์แผนจีน ซึ่งประโยชน์ของลูกสำรอง คือกำจัดความร้อนออกจากปอด รักษาอาการเจ็บคอ แก้พิษ และผ่อนคลายลำไส้ นอกจากนี้ลูกสำรองยังเป็นผลิตภัณฑ์จากป่าที่สำคัญในประเทศลาว โดยเป็นพืชผลส่งออกลำดับที่ 2 รองจากกาแฟ ในเวียดนาม วิธีใช้คือจะนำลูกสำรองมาแช่น้ำ ทำให้เนื้อรอบๆ เมล็ดแห้งและจะพองตัวถึงแปดเท่าของปริมาตรเดิม เกิดเป็นเจลสีแดง ก่อนนำเนื้อมาผสมกับน้ำตาลทรายขาว น้ำแข็ง แล้วดื่มเป็นเครื่องดื่มเย็นๆ
คุณประโยชน์ของ ลูกสำรอง คือ ดีต่อสุขภาพร่างกายอย่างไร ?
ในประเทศไทย ลูกสำรองเป็นสินค้าที่รู้จักและแพร่หลายมานานแล้ว โดยชื่อเดิมที่รู้จักกันของลูกสำรอง คือ พุงทะลาย ต้นสำรองพบมากในหลายจังหวัดของภาคตะวันออก ไม่ว่าจะเป็นจังหวัดจันทบุรี ระยอง ตราด โดยเฉพาะที่ป่าเชิงเขาในอำเภอคิชกูฏ จังหวัดจันทบุรี ส่วนสาเหตุที่เรียกว่า “พุงทะลาย” ก็เพราะเปลือกบางๆ ที่หุ้มเมล็ดชั้นนอก มีสารเมือกลักษณะคล้ายวุ้นจำนวนมาก เมื่อแช่น้ำจะพองตัวทะลักทลายออกมามากมาย
สรรพคุณทางยาของสำรองนั้นเป็นที่รู้กันดีในหมอไทยแผนโบราณ เพราะสามารถนำทุกส่วนของสำรองมาใช้ทำยา ตั้งแต่ราก รสเฝื่อนเปรี้ยวเล็กน้อย แก้ไอ แก้ท้องเสีย รักษากามโรค แก้พยาธิผิวหนัง แก่นต้น รสเฝื่อน แก้โรคเรื้อน แก้กุฏฐัง แก้กามโรค ใบ รสเฝื่อน แก้พยาธิ แก้ลม ผลและเมล็ด รสฝาดสุขุม แก้ไข้ แก้ตานซาง ตานขโมยในเด็ก แก้ท้องเสีย แก้ลมพิษ แก้ลม แก้ธาตุพิการ และเปลือกต้น รสเฝื่อน แก้ไข้ แก้ท้องเสีย หากดูโดยรวมแล้วสรรพคุณของสำรอง คือ แก้ไอ แก้ไข้ และแก้ท้องเสีย ซึ่งคล้ายคลึงกับสรรพคุณของฟ้าทะลายโจร
ส่วนประโยชน์ของสำรองที่นิยมใช้ในปัจจุบันคือ ลูกสำรอง โดยเฉพาะวุ้นที่ได้จากเปลือกหุ้มเมล็ดที่พองตัวเมื่อนำไปแช่น้ำ
วิธีการใช้วุ้นสำรองตามภูมิปัญญาไทย
1. แก้เจ็บคอแก้ไข้
ใช้ลูกสำรองราว 10-20 ลูก ต้มกับชะเอมจีนพอหวานจนได้น้ำยาเข้มข้น จิบน้ำสำรองบ่อยๆ น้ำลูกสำรอง สรรพคุณช่วยแก้ไข้เจ็บคอ
2. แก้ไอขับเสมหะ
ใช้ลูกสำรอง 3-5 ลูก แช่ลงในน้ำสัก 1 แก้ว จนพองเป็นวุ้นออกมา เติมน้ำตาลกรวดลงไปเพื่อแต่งรสให้หวานตามใจชอบ ดื่มทั้งเนื้อวุ้นและน้ำครั้งละ 1 แก้ว วันละ 3 เวลาก่อนอาหาร ถ้าเป็นไข้หวัดพร้อมกับอาการไอ เจ็บคอ มี เสมหะ ควรหาลูกสำรองมาทำน้ำสำรองอุ่นๆ ประโยชน์น้ำลูกสำรอง คือแก้ไข้ แก้ไอ ขับเสมหะ แก้เจ็บคอ แต่ถ้าเป็นวันที่อากาศร้อนสามารถดื่มน้ำสำรองแก้ร้อนใน กระหายน้ำ ช่วยให้ใจคอชุ่มชื่น
3. แก้ตาอักเสบ
วุ้นลูกสำรอง สรรพคุณเป็นยาเย็นที่ไม่เป็นอันตรายต่อเยื่อบุอ่อนๆ จึงสามารถนำมาใช้รักษาตาอักเสบได้ โดยนำผ้าก๊อซชุบน้ำพอชื้น แล้วนำไปวางทับบนตาที่อักเสบ จากนั้นจึงวางแผ่นเปลือกหุ้มเมล็ดลูกสำรองลงบนผ้าก๊อซ เปลือกหุ้มเมล็ดนั้นจะพองตัวเป็นวุ้นแทรกซึมในผ้าก๊อซ ช่วยบรรเทาอาการเจ็บตา ตาอักเสบอย่างได้ผลมาแล้ว
4. โรคอ้วน
เนื่องจากประโยชน์ลูกสำรอง คือมีฤทธิ์ช่วยระบาย และการพองตัวของวุ้นสำรองนั้นคล้ายกับบุก ซึ่งเรียกว่าเป็นข้อดีแบบคูณสองของสมุนไพรลดน้ำหนักอย่างลูกสำรอง ที่ควรจัดเป็นรายการเครื่องดื่มประจำสำหรับผู้ที่ต้องการลดน้ำหนัก และหากต้องการเห็นผลที่ชัดเจนขึ้น ให้ออกกำลังกายร่วมด้วย หรือใช้วิธีเดินขึ้นบันได ลดไขมันก็จะได้ผลเช่นกัน
เกร็ดสุขภาพ : ตำรับยาจีนกล่าวว่าลูกสำรอง คือยาที่มีรสหวานและเย็นโดยธรรมชาติ หน้าที่หลักคือการล้างความร้อนและหล่อเลี้ยงปอด บรรเทาอาการเจ็บคอและความร้อนภายใน ลูกสำรอง สรรพคุณนั้นช่วยเรื่องของเสียงแหบที่เกิดจากความร้อนในปอด อาการไอแห้งโดยไม่มีเสมหะ เจ็บคอ ท้องผูกที่เกิดจากความร้อนสะสม ปวดศีรษะและตาแดง โดยแนะนำให้แช่ลูกสำรอง 5 เม็ดและชะเอมเทศ 5 กรัม ในน้ำเดือดทำเป็นชา จะสามารถรักษาอาการเสียงแหบ ไอแห้ง เจ็บคอ และเหงือกบวมจากปัจจัยก่อโรคจากภายนอก
น้ำสมุนไพรลูกสำรองที่ขายอยู่ตามท้องตลาด
ปัจจุบันตามท้องตลาดจะมีน้ำสำรองจำหน่ายกันมากหลายยี่ห้อ แล้วที่ขายอยู่นั้นน้ำลูกสำรอง มีสรรพคุณตามที่กล่าวอ้างหรือไม่ น้ำสำรองในท้องตลาดส่วนใหญ่แล้วทำจากเปลือกหุ้มเมล็ดที่พองตัวเป็นวุ้นแล้วเติมน้ำตาลลงไป ซึ่งจะมีการโฆษณาว่ามีสรรพคุณในการลดน้ำหนัก ลดหน้าท้อง ลดคอเลสเตอรอล บำรุงปอด แก้แพ้ รักษาโรคกระเพาะอาหารและลำไส้ ช่วยในการขับถ่าย ซึ่งประโยชน์ลูกสำรอง ที่แจ้งอยู่นั้นคือสิ่งที่ครอบคลุมกว้างมาก เพราะวุ้นของสำรองเป็นสารเส้นใยที่ละลายน้ำได้แบบเดียวกับที่พบในเม็ดแมงลัก แป้งจากบุก สารนี้มีคุณสมบัติดูดซับน้ำ จึงช่วยระบบขับถ่าย ช่วยระบาย ท้อง ทั้งยังดูดซับ น้ำตาล ไขมัน สารพิษ รวมถึงสารที่มีประโยชน์ เช่น วิตามินและเกลือแร่ต่างๆ การกินวุ้นของลูกสำรองจึงมีส่วนช่วยชะลอการดำเนินของโรคเบาหวานและโรคไขมันในเลือดสูง แต่การกินติดต่อกันเป็นเวลานานๆ ก็อาจจะมีผลทำให้ร่างกายขาดสารอาหารที่จำเป็นต่อร่างกาย พลอยทำให้ได้โรคภัยอื่นๆ ตามมา ที่สำคัญคือผลิตภัณฑ์สำเร็จรูปของน้ำลูกสำรองตามท้องตลาด มักผสมน้ำตาลลงไปด้วย ดังนั้น วุ้นของลูกสำรองจึงได้ดูดซับน้ำตาลเข้าไปไว้ในตัวแล้ว ความสามารถในการดูดซับน้ำตาลจากการกินอาหารทั่วไปในชีวิตประจำวันนั้นก็คงจะลดลงไปด้วย ดังนั้น ใครก็ตามที่หวังผลในการใช้วุ้นของลูกสำรอง คือลดการดูดซับน้ำตาลจึงควรนำลูกสำรองมาแช่น้ำทำเป็นวุ้นเองโดยไม่ต้องใส่น้ำตาล
ผลข้างเคียงของลูกสำรอง
การศึกษาทางเภสัชวิทยาสมัยใหม่พบว่าลูกสำรองมีความเป็นพิษและไม่แนะนำให้ใช้ในระยะยาว โดยข้อเสียของลูกสำรอง คือการบีบตัวของลำไส้เล็กแล้วมีฤทธิ์ในการระบาย ซึ่งอาจเป็นอันตรายต่อผู้ที่มีแนวโน้มว่าจะท้องเสีย และข้อเสียอีกประการของลูกสำรอง คือมีส่วนช่วยในการลดความดันโลหิต ดังนั้นการใช้ในระยะยาวอาจนำไปสู่ความเสี่ยงที่จะทำให้เกิดความดันโลหิตต่ำสำหรับผู้ที่มีความดันโลหิตปกติหรือความดันโลหิตต่ำ นอกจากนี้ ในทางคลินิกพบว่ามีผู้ป่วยบางส่วนที่เกิดปฏิกิริยาการแพ้ลูกสำรอง ซึ่งแสดงออกมาในรูปอาการคันทั่วร่างกาย ริมฝีปากบวม เวียนศีรษะ ใจสั่น แน่นหน้าอก คลื่นไส้ เป็นต้น
ลูกสำรองนิยมนำมาทำเป็นเครื่องดื่มน้ำสำรองและก็มีจำหน่ายในท้องตลาดเป็นแบบพร้อมดื่ม โดยมีการโฆษณาว่ามีสรรพคุณหลากหลาย ดังนั้นคงเป็นการดีหากจะทำน้ำสำรองไว้ดื่มเองเพราะจะมั่นใจในเรื่องความสะอาดและปราศจากสารแต่งเติมใดๆ จะใช้เพื่อลดน้ำหนัก หรือช่วยในการขับถ่าย ก็จะมีประโยชน์ต่อสุขภาพได้เป็นอย่างดี ซึ่งนอกจากลูกสำรองแล้ว ใครที่สนใจสมุนไพรไทย รักษาโรค อื่นๆ สามารถอ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บเพื่อสุขภาพของเราค่ะ
อ้างอิงข้อมูลบางส่วนจาก : chineseherbshealing.com, healthbenefitstimes.com
Featured Image Credit : freepik.com/bangkokclickstudio
ติดตามเราได้ที่ … เฟสบุ๊ค : เกร็ดสุขภาพ
